Site İçi Arama
Hakkımda
Eser Tanıtımı: ” yakut’tan tarihler “
Son Güncelleme: Cuma, Temmuz 21st, 2017 | Kategori: KLÂSİK TÜRK ŞİİRİ| Etiketler:
” yakut’tan tarihler ”  (Prof. Dr. Ä°smail Yakıt)
     veya ” Divan-ı Tevarih-i Yakut ” ÖTÃœKEN Yayınevi otuken@otuken.com.tr İstanbul 2009 24×16 cm 426 sahîfa [Yakut (Yâkùt); muhterem profesörün mahlâsıdır.]
S.D.Ãœ. Ä°lâhiyat Fakültesi Kurucu Dekanı ve hâlen Ä°lâhiyat Fakültesi’nde öğretim üyesi Prof. Dr. Ä°smail YAKIT; yayınlanmış 15’den fazla kitabına bir yenisini ekledi. Millî kültür ve edebiyâtımızının meclûbu, âşığı bir kimse olarak; yukarıda ismini verdiÄŸim eseri – ÖNSÖZ’ünde verilen bilgilerden de yararlanarak – tanıtmaÄŸa çalışacağım:
Konu edinilen bir olayın genellikle hicrî yılını, veyâ rùmî, mîlâdî yılını bir ÅŸiirin, genellikle bir dörtlüğün son mısraındaki, bazan da beytindeki “harflerin karşılıkları rakkamları toplayarak”ve bir evvelki mısra’da işâret edilmiÅŸ ta’miye varsa onu da hesâba katarak bulduran edebî san’ata “târih düşürmek” denmektedir.
Târîh düşürmek, ebced hesâbıyle târîh düşürebilmek, bu gibi eserleri inceleyebilmek/deÄŸerlendirebilmek ve bunlardan zevk alabilmek; ilim tarafı ağır basan bir edebî san’atdan nasîbini almış olmayı gerektirir. Muhterem profesör; eserinin 41inci sahîfasında harflerin sayısal deÄŸerlerini bir tabloda göstermiÅŸ ve ÖNSÖZ’ünde de, terminolojisiz ilim olamayacağı cihetle; “tam tarih”, “menkut tarih”, “mücevher tarih”, “gevher tarih”, “mühmel tarih”, “sade tarih”, “bî-nukat tarih”, “ta’miyeli tarih”, “düta=muzaaf, seta, rata tarih”.. deyimleri hakkında kısa açıklamalarla yetinmiÅŸtir. Ebced hesâbıyla tarih düşürme ilim ve san’atını bütün teferrùâtıyla ve vukufla; “Türk-Ä°slam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme“(x) baÅŸlıklı eserinde incelemiÅŸtir.
Klasik edebiyâtımız geleneÄŸine uyularak; arùz vezniyle yazılmış münâcât ve na’t, baÅŸ tarafta yerlerini almışlardır. Müseddes “Tarih-i Münâcât”ın tarih-i tâm mısraı: “Hamdimizi, şükrümüzü eyle kabul Yâ Åžekûr“dur (1986)    Kasîde nazım ÅŸeklindeki “Tarih-i Na’t-ı Åžerîf-i Peygamber-i Zîşân (A.S.)”ın nihâyetindeki tarih-i tâm mısraı: “Bekâ mülkünde Yâkût’a ÅŸefâat Yâ Resûlallah“dır.(1998)
Eserdeki târihler, baÅŸ tarafdaki 26 sahîfalık İÇİNDEKÄ°LER bölümünde konularına göre sıralanmışlar; nihayette de çift sütunlu 14 sahîfalık ÖZEL Ä°SÄ°MLER Ä°NDEKSÄ°’yle okuyucuya büyük kolaylık saÄŸlanmıştır.   Â
“Edebiyat târîhimizin cumhuriyet devri”nde bu konuda ilk eser olması dolayısıyla kitabın sahîfa adedini, boyutlarını kaydetmekle; ÖNSÖZ’den alıntılarla; düşürülen tarihlerden, sıradan! 1-2 örnek vermekle yetinmemek “estetik baÅŸarı” yönünü de araÅŸtırmak gerektiÄŸini önemle belirtmek isterim. 1300 küsur târîhi “estetik yönden incelemek” ben fakîr için kısmen ve 1 ay müddetle çalışmayı gerektirir. Bu konunun ehemmiyetini belirtmeÄŸe ve “tarih düşürmeyi estetik yönden inceleme metodu“nun ibtidâî bilgileri husùsunda mübtedîlere; – yaprakları çevirirken gözüme çarpan birkaç örnek üzerinde durabilerek – fikir vermeÄŸe çalışacağım:
A- “Ta’miye” hakkında: Tarih beytinin harflerinin karşılıkları sayıların toplamı, istenen târîhi veriyorsa “tam târîh” dir; eksik veyâ fazla geliyorsa; “geldi” veyâ “çıktı” kelimelerinden birisiyle birlikte “iki veyâ bir, veyâ üçler ” gibi ipuçları verilerek, toplamdan bu sayılar çıkarılır veyâ toplama eklenir.(Örnekleri s.243’dedir.) Bâzan; ta’miyeyi bildiren sayı, gizli tutulmuÅŸtur:  Ta’miye olarak rakkam yerine “Şâhideyn gelip söyledi Yakut’a tarih” mısraındaki “şâhideyn=2 şâhit” demek olduÄŸundan, toplam’a 2 eklenecek demektir: s.51, s.57; “Sevinçle ah çekerek Yakut dedi tarih” mısraındaki “ah” ın sayısal deÄŸeri 6, toplamdam çıkarılacaktır; bu çıkarmayı, “çekerek” kelimesi bildirmektedir(toplamdan 6 çekerek) .s.53; bâzan da, 5 yerine, parmak sayısı dikkate alınarak, pençe kelimesi kullanılmıştır: Rahmetli yakın dostum Prof. Dr. Selahattin İçli’nin vefatına 3 beytlik tarihin son beyti : “Pençe-i kahrıyla gelmiÅŸ ecel dedim tarihini: ” Bestekâr Selâhattin İçli vefat etti bu sene“ 2001+5=2006 (s.377) “Pençe” kelimesi kullanılarak düşürülen ta’miyeli târîhlerden birisi de s.310’dadır.   NOT: Harfler; Osmanlı alfabesiyle yazıldığı ÅŸekliyle deÄŸerlendirilir.
B- “HaÅŸiv”siz şiir yazmak (Vezni bozmamak; hedeflediÄŸi târîhi elde etmek için; gereksiz/doldurma kelimeler kullanmamak) Bu kusùrdan uzak kalmış pek çok târîhden örnekler: “Târih dediler tab’ı görenler / Dîvân-ı Tevârîh-i Yâkut’tur” (2009)s.39   “Hocamız Ârif Nihat etti vefat ” (1975) s.247;   Ebced üstâdı hocamızın, fakülte bitirme tezi için düşürdüğü târih’den: “Eseri tamamladık yardımıyla Rahmân’ın“ (1974) s.196
C- Târîh mısraında, kiÅŸiyi/olayı hatırlatan bilgi vermek: Bunu baÅŸarabilmek  her ustaya nasîb olamaz.   İşte örnekler: Âşık Veysel ÅžatıroÄŸlu’nun Vefatına Tarih’den:“Yıllarca hep sayıklamış durmuÅŸ sazıyla eyvâh / Tarihini:“Benim sadık yarim kara topraktır ” (1370+23=1393 Hicrî  Ta’miye: Eyvâh..1973) s.240       Bestekâr Avni Anıl’a tarih’den: “Çıkıp biri dedi öyleyse tarih olsun: / Biraz kül, biraz duman o Avni iÅŸte “ (1430-1=1429H) (2008 M) s.395   Yıldırım Gürses’in vefatına tarih’den: “Vefatına tarih söylediler gelip yediler: / Ey Yıldırım bundan böyle sana güller aÄŸlasın “ (1993+7=2000) s.344      Dinar depremine tarih’den: “Rumî’yle Milat’tan lafzen ve ma’nen iki tarih” ( Bir tek mısra’ içinde nasıl baÅŸarılabildiÄŸine benim aklım ermiyor doÄŸrusu: ) “Bir Ekim bin dokuz yüz doksan beÅŸ, Dinar yıkıldı ” (1412 R, 1995 M) s.181     Tam GüneÅŸ Tutulmasına Tarih’den: “Düşürdün dört başı mamur bir tarih ey Yakut: / Bu sene yirmi dokuz Mart’da GüneÅŸ tutuldu ” (2010-4=2006) s.184
Bu eser hakkında, Eski Türk Edebiyatı öğrencileri, değerli danışmanları yardımıyle tez hazırlasalar, daha pek çok özellikleri/meziyetleri ortaya çıkacaktır.. tavsiye ediyorum.
(x) “Türk-Ä°slâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme“ ÖTÃœKEN NeÅŸriyat Ä°stanbul 2. Baskı 2003
“zaman deÄŸirmeni” (Dörtlükler) Ä°SMAÄ°L YAKIT ÖTÃœKEN NEÅžRÄ°YAT İstanbul – 2009  20×12 cm 165 sahîfa
Prof. Dr. Ä°smail YAKIT’ın biyografisi’nden: 1950: Denizli’nin Tavas Ä°lçesi Kızılcabölük Bucağı’nda dünyaya geldi.   1970-1974: Ankara Ãœniversitesi Ä°lâhiyat Fakültesi’ni bitirdi. 1974-1979: Paris-IV Sorbonne Ãœniversitesi’nde doktora yaptı ve Mukayeseli Felsefeler dalında Ä°htisas Diploması aldı.  1993: Ä°slâm Felsefesi Profesörü Ä°. YAKIT; S.D.Ãœ. Ä°lâhiyat Fakültesi Kurucu Dekanlığı’na tayin edildi; hâlen öğretim üyesidir. Çok iyi derecede Fransızca ve Arapça bilmektedir. 15’den fazla kitap yayınlamıştır.
Zaman DeÄŸirmeni s.11/12’deki (Sakarya Ãœniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı BaÅŸkanı) Prof. Dr. Hasan AKAY’ın TAKRÄ°Z’i ve Åžairinin ÖNSÖZ’ünden yararlanarak eseri tanıtmaÄŸa çalışacağım.
          Prof. Dr. Hasan AKAY, takriz yazısını şu dörtlüğüyle süslemiş: [ Hikmetli sözleri haşredip sen ey İsmail / Zaman, Dünya, Aşk diye bahisler celbetmişsin / Kalp ile düşünmeyi akletmişsin, ne güzel! / Kelime taşlarını yakuta kalbetmişsin ]
                                               Â
Ä°lgiliMakaleler:
Copyright © 2011 cahitoney.com. Tüm hakları saklıdır.
Sitedeki yazılar kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, kopyalanamaz.