Site İçi Arama
Hakkımda
TÃœRK SAN’AT MUSÄ°KÄ°SÄ°NDE “TENKÃŽD” – A. Feridun ÖNEY
Son Güncelleme: Cuma, Temmuz 21st, 2017 | Kategori: TÜRK MUSIKÎSİ| Etiketler:
      Tenkîd (i harfi uzun okunmalıdır) Arapça “nakd” (nakid) kökünden türetilmiÅŸtir. Günümüzde “eleÅŸtiri” deyimi kullanılmaktadır. Arapçada “nakd” (nakid – nakit) genel olarak para demektir ve daha bilimsel bir tarifi de “gayrı menkuller (taşınmazlar) dışında kalan deÄŸerler”dir. “EleÅŸtiri” karşılığı “tenkîd”i, “deÄŸerlendirme” olarak tanımlamak yerinde olur.
       “Ä°nceleme” ve “araÅŸtırma”; “eleÅŸtiri”den, konuları itibarıyle daha geniÅŸtir. “Müzik estetiÄŸi” ise; bir esere “güzel!, eÅŸsiz!, mükemmel!” diyebilmenin ÅŸartlarını inceleyen bir bilim dalıdır.
                                                                             *
      “Tenkit – eleÅŸtiri” her bilim için söz konusudur. Türk Sanat Musikisi (TSM) tenkit konuları -ayrıntılarına, açıklamalarına girilmeden- 7 ana madde halinde aÅŸağıda ÅŸematize edilmiÅŸtir:
      1 .        Bizzat musikinin tenkidi.
       1 . 1 .    Kaynağı, dayanağı; bir kavime âidiyeti ve benzeri konularda tenkitler.
       1 . 2 .    Perde, aralık, sistem ve akustik konularında tenkidler.
      1 . 3 .   Makam, usûl, form konularında tenkidler.
      1 . 4 .   Polifoni yönünden tenkidler..
      2 .        Musiki eseri ve bestekârının tenkîdi.
      2 . 1 .   Bestekârın; özellikle musiki özgeçmişi, hocaları..
       2 . 2 .   Bestelerinin hangi tür ve formlarda (beste, şarkı, türkü, çocuk-okul şarkısı, marş, ilâhi saz eserleri.. ) olduğu..
      2 . 3 .   Güfte, şarkı sözü seçiminde önem verdiği özellikler.
      2 . 4 .   Eserlerinin notalarının yayınlanıp yayınlanmadığı; TRT repertuarlarındaki eserleri ve bunların formları; albüm (plak, kaset, CD) yayınlayıp yayınlamadığı.
      3 .        Sözlü TSM eserlerinin (notası incelenerek) tenkidi.
      3 . 1 .   Nota yukarısında belirli yerlerde ilk mısraın-dizenin kısmen veya bütünüyle; kullanılan formun, beste ve güfte sahipleri kimliklerinin, makam ve usûlün metronomun yazılı olup olmadığı..
      3 . 2 .   Notanın bilimsel yazılıp yazılmadığı (donanım.. geçkilerde değiştirme işaretleri.. bölmeler.. dönüşler..)
      3 . 3 .   Ezginin, motiflerinin orijinallik derecesi..
      3 . 4 .   Miyanda geçkide başarı derecesi..
      3 . 5 .   Güfte şarkı sözüne form, makam, usûl seçiminde başarı..
      3 . 6 .    Güftenin-şarkı sözünün edebî değeri ve vezinli-kafiyeli ise hatalar bulunup bulunmadığı..
      3 . 7 .   Prozodi hataları bulunup bulunmadığı..
      3 . 8 .   Giriş müziği varsa, eserin ezgisine uygunluğu; bölmeler (Zemin-nakarat-miyan) sonlarında ve içindeki enstrümantal ezgilerin (saz paylarının) yeterliliği..
      4 .         TSM öğretim-eğitim kurumlarının, derneklerinin tenkidi.
      5 .          TSM ile ilgili yayınların tenkidi.
      5 . 1 .  Musiki tarihi ile ilgili eserlerin tenkidi.
      5 . 1 . 1 . Musiki tarihimizi bölümlere-devirlere ayırmada başarı.
      5 . 1 . 2 . Başlangıçtan günümüze boş yy. lar bırakmamaya gayret..
      5 . 1 . 3 . Musiki tarihinde biyografi, güfte, notalarla yetinmeyerek musiki nazariyatında    deÄŸiÅŸim ve ve geliÅŸimler, organoloji ve çalgı yapımcıları, , makamların usûllerin notasyonun ortaya çıkış ve geliÅŸimleri (örnek olarak ES “sus iÅŸareti” kim tarafından kullanıma sokulmuÅŸtur; çalgı teli olarak hangi zamanlarda neler kullanılmıştır?)
      5 . 2 .  Musiki nazariyatı ile ilgili eserlerin tenkidi.
      5 . 2 . 1 . Perdeler, aralıklar, diziler, makamlar, usuller, formlar, organoloji ve fasıl heyeti, koro gibi müzik toplulukları anlatılmalıdır.
      5 . 2 . 2 . Prozodi ve bestekârlık bölümleri olmalıdır.
      5 . 2 . 3 . Önemli bestekâr, teorisyen, yayıncılar resimleriyle tanıtılmalıdır.
      5 . 3 .   Musiki ansiklopedileriyle ilgili tenkidler.
      5 . 3 . 1 . TSM ve TM ansklopedileri bir “uzmanlar kurulu” tarafından yazılmış olmalıdır.
       5 . 3 . 2 . TSM, THM, TM ansiklopedilerinde maddelere ayrılan sayfa, sütun sayısında ölçülü davranılmalıdır. (Örnek olarak: Makamlara 3 sayfa, usûllere ve formlara yarım sütun ayrılmamalıdır.)
       5 . 3 . 3 . Musiki ansiklopedisinde çalgı fotoÄŸraf ve teknik resimlerine, usûl ÅŸemalarına. önemli müzisyenlerin fotoÄŸraflarına ve fasıl heyeti, mehter, koro gibi müzik topluluÄŸu elemanlarının sahnede yer alış krokilerine yer verilmelidir (Bütün bu hususları dikkate almayan eserler, “Ansiklopedik musiki lugatı”dır.)
       5 . 4 .    Monografik musiki eserlerinin tenkidi.
       5 . 4 . 1 .  Besteci, icracı, teorisyen.. olarak hizmet eden kişilerle eğitim-öğretim kurumu ve dernekler için yazılmış monografik eserlerde el verdiğince belgeli geniş bilgiler verilmelidir.
       5 . 4 . 2 .  Özellikle ölmüş ve kendini savunamayacak kişilerin -varsa- hataları, yanlışları abartılmamalıdır.
       6. Türk Sanat Musikisi eserlerini icra eden kişi ve toplulukların tenkidi.
                         Solistleri, koroları, enstrümantal sunuÅŸları özellikle günlük gazetelerde tenkidde aşırıya kaçılmasının onları takdirle dinleyen kitleyi inciteceÄŸi ve TSM’ne zarar vereceÄŸi gerçeÄŸi unutulmamalıdır.
       7 .  Münekkidin tenkidi.
        7 . 1 .        Münekkid, kendisinin de tenkid edilebileceğini hatırından çıkarmamalıdır.
       7 . 2 .         Yalnızca hataları anlatmak “tenkid” deÄŸil “karalama”dır.
        7 . 3 .         Bütün müzik konularını, eleştirebilecek derecede bilmek imkânsız olduğundan, TSM münekkidi, ancak uzmanı, deneyimi, birikimi olduğu hususlara değinmelidir.
        7 . 4 .         Münekkid, bir beste için “kusursuz!” diyebilir; fakat diÄŸer eserlerle karşılaÅŸtırma demek olan “şâhâne!, çok güzel!, en güzel!” sıfatlarını kullanırken, bu güzellikleri saÄŸlayan hususları, “müzik estetiÄŸi” terimleriyle açıklayabilmeye gayret etmelidir.
Ä°lgiliMakaleler:
Copyright © 2011 cahitoney.com. Tüm hakları saklıdır.
Sitedeki yazılar kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, kopyalanamaz.