Sahîfa 6
Günümüz “Türkiye Türkçesi”ni araştıranlar, Osmanlı Türkçesi konusunda bilgili olmak zorundadırlar.
Osmanlı Devleti/İmparatorluğunda ilim dilinin Arapça terimlerle ve san’at dilinin ise Farsça kelimelerle yapıldığını herkes bilir… 3 Mart 1924’de Şer’iye Vekâletinin kaldırılması sonucu “lâik devlet karârı” gereği devrim çalışmaları başlamış; müzik, dil, resim, heykel.. ilim ve san’atları terimleri yenilenmiştir. Osmanlıda bilimlerin en önemlisi olan İslâmî ilimler genel öğretimden kaldırılınca Batı hukùku kendi terimleriyle veya Türkçe karşılıklarıyla onun yerini almıştır. Arapça ve elifbâsı yerine Fransızca ve Latin alfabesi uygun görülmüştür. Matematik, Geometri, Fizik, Kimya… terimleri Batı’dan (aynen veya tercüme edilerek) alınmıştır. Sırasıyla birer misâl : (Cezr-i murabba’ : karekök) , (zâviye-i münferice : geniş açı) , (zâviye-i kàime: dik açı), (zâviye-i hadde: dar açı) , (taht-ı sıfır 5 derece : eksi beş derece) , (müvellidü’l-humùza : oksijen), (fakrüddem : kansızlık/anemi) , (azm-ı cidârî : parietal kemik ) … Arab dili okutulmağa son verilince; ilimlerde geçen terimlerin, yukarıda öerneklendirildiği gibi değiştirilmesi zarùrî idi… Bizzat, dedelerimiz, Osmanlılar da Arapçadan kelime üretmişlerdir; buna bir misâl, -hâfızam beni yanıltmıyorsa- “müstemleke“(sömürge) kelimesidir. San’at konusunda müzik, resim, heykeli.. bir yana bırakıp dil san’atlarına ve özellikle şiire, dîvân şiirine gelmek istiyorum… Dîvân şâirleri Türkçe yanında Farsçayı kullanmışlardır ve bir kısım münekkidler(eleştirmenler?) bu şiirlerin, umùmiyetle, mânâsını anlamayacağımız derecede Farsça kelimelerle yüklü olduğunu ileri sürmüşlerdir. Verdikleri misâl de Bâkî’nin, Kànùnî Sultan Süleymân için yazdığı mersiyenin ilk bendinin ilk beytidir: “ Ey paaay-bend-i daaam-geh-iii kayd-ı nâm ü neng / Tâkey hevâ-i meşgale-iii dehr-i bîdireng ” Hüküm vermek için bu beyiti zikreden eleştiricilerin bir kısmı haksızlık etmekte, bir kısmı ise bilgileri kifâyetsiz olduğundan duyduklarını tekrârlamaktadırlar. İşte aynı mersiyenin bir diğer bendinin bir beytinin ilk mısraı : “Yollarda kaldı gözlerimiz. gelmediii haber” Bâkî’nin aynı mersiyesinden aldığım bu mısra’, Osmanlı Türkçesi değil, günümüzün Türkçesidir.. Bu mısraın bir benzerini Yahyâ Kemâl Beyatlı söylemiştir: “Yollarda kalan gözlerimin nùrunu yordum” Klâsik edebiyâtımızı bilmeyenler, Bâkî’nin bu tasarrùfunu, geçmişin tutarsızlıklarından biri sanırlar. İşte ilmî tahlîli : Şâirlerin sultânı Bâkî; bir arkadaşı veyâ akrabâsı için değil, 3 kıt’aya hükmetmiş pâdişâhına yazdığı mersiyesine Farsça kelimelerle dolu bir beyitle başlamıştır. Türkçe kelimeler 2 türlüdür: “Kısa” ve “uzun” … Farsça kelimeler ise 3 türlüdür: “Kısa” , “uzun” , “çok uzun”… [Dipnot: Bu husùsiyet sebebiyledir ki, Fars şiirinde 24 çeşit rubâî vezni ve Türk şiirinde 12 çeşit rubâî vezni vardır. (Bu konuda bilgi ve örnekler, “rubâîlerim” bölümündedir.) ] Bâkî; bu “pây” ve “dâm” kelimelerinden sonra, sessiz harfle başlayan kelimeler ( “bend” , “geh” ) kullanmak sùretiyle vasl’ı (ulama’yı, liyezon’u) da önlemiş; imâleli okunmalarını mecbùrî kılmıştır.. Şunu da ileri sürmek mümkündür: İmâleli okunan “pây” ve “dâm” kelimelerinin ilk harfleri “p” ve “d”, üzerine basılarak okunmalıdır. Farsçanın diğer bir husùsiyeti; harflerin kalın okunması, kalın seslilerin seçilmesidir: “Gül” kelimesinin “gol” şeklinde okunması gibi… Bu husùsiyetler kullanılarak pâdişâhın ihtişâmını ifâde edecek kelimeler seçilmiştir. Bu fikri takviye için yukarıda verdiğim mısraı ta’kîb eden mısraı da kaydediyorum: “ Yollarda kaldı gözlerimiz, gelmediii haber / Hâk-iii cenâb-ı südde-i devlet-meaaabdan ” Bu beytin ilk mısraında şâir ve arkadaşları kendilerinden bahsetmektedirler; ikinci mısra’da ise söz konusu olan cihan pâdişâhıdır ve ona uygun kelimeler seçilmiştir.Dîvân şiirinde (klasik şiirimizde) kullanılan Farsça kelimeler 200 kadardır. [Dipnot: Bu, kaba bir tahmindir. ] Bu şekilde, âdetâ bir şiir dili oluşturulmuştur. 20nci yüzyılda arùzla yazılan şiirlere konuşma dillerinden Farsça, Arabca kelimeler de sokulmuştur. Tevfik Fikret’in “Bu ne mün’im bir lâhza-i nisyan ve şagafdır” , Cenap Şehabettin’in “Gâââh bir muğşiyâne hâletle / İnliyor muhtazır, zebùn ü harâb / Oluyor can-beleb tuyùra cevâb” mısra’ları gibi.. Bu veya bu kabil kelimeler, “Dîvân şiirleri lûgatçesi”nde mevcut değildir.—————————————————————————-
Kasdedenler kahrolurlar bir dilin kàmùsuna..
Din, sınır, bayrak ve kàmus.. “milletin nâmùsu”na!..
Bu yazıdan çok önce bu sitede dilkırım’dan bahsetmiş bir kimse ve bir şâir* olarak iddiâyı bir beyit hâlinde özetliyorum:
Bir yer ki, ismi, “dilkırımı”ndan kinâyedir;
Resmî sıfatla, “Türkçe” diyor, “uydurukça”ya!..
Şâir değil, “garip-gurebâdan” görür bizi!..
.– VEZİN: Mef,ùlü fâilâtü mefâîlü fâilün
Biraz da mizâh :
Lâtîfe: 1 Milliyetçiler – Ulusalcılar – Buduncular : 1930’lu yıllarda başlayan ve Arabcayı ön plâna alan tasfiyecilikde 2 netîce ayan-beyan görülmekte ise de; têsirleri üzerinde durulmamıştır. “Artı”, “üçgen”.. uydurukları, zâid, müselles.. gibi Arabcalarını hâfızalardan silmiş ise de; “budun” uyduruğu, “millet”i unutturma husùsunda aynı başarıyı gösterememiştir. 1930’lu yıllarda “yurdumu, budunumu özümden çok sevmektir” sözü yadırganınca; “yurdumu, ulusumu özümden çok sevmektir” dedirttiler. Şimdi ise “yurdumu, milletimi özümden çok sevmektir” denmektedir. “ulus” kelimesi “budun” uyduruğunu tasfiye etmiş; fakat, “millet” kelimesine gücü yetmemiştir. “Lâfız değişince mânâ da değişir!” hikmetli sözünü bilmeyen veya kabùl etmeyen tasfiyeciler de görmektedirlerdir ki, bu 2 kelime ayrı mânâlarda kullanılmıştır, kullanılmaktadır. “Ayrı mânâlar” sözü kifâyetsiz kalmaktadır ve “ters mânâlarda” demek daha yerinde olur. Vatandaşlarımızın bir kısmı “milliyetçiler”, diğer bir kısmı “ulusalcılar” olarak kendilerini tanıtmakda ve çekişmektedirler. Ne milliyetçi ne de ulusalcı olmayan bir grupu da ben ayırdediyor ve onlar için de “buduncular!” kelimesini teklîf ediyorum. Sosyopolitik-ideolojik yapımız o derecede çözüldü ki; bu 3 kelime az gelir; aynı kategoriden 3-5 tilcik daha uydurma vazîfesini ise ancak TDK mütehassıs hey’eti başarabilir.. kendilerine teklîf ediyorum.
